Leven op de ruïnes van het kapitalisme
De Standaard Letteren, zaterdag 06 november 2021
https://www.standaard.be/cnt/dmf20211105_95882334
Vrijheid is zo ook een controversieel begrip geworden. Dat was een grote ontnuchtering voor de universalistische droom van het humanisme. Vrijheid werd opgeëist door zeer uiteenlopende groepen die haar juist zagen als iets wat voor hen alleen gold, niét voor de anderen. Stilaan kreeg de roep om vrijheid ook een defensieve toon. Vandaag is dat bijzonder duidelijk: het opeisen van vrijheid om niét samen te werken, vrijheid om niét gevaccineerd te worden, vrijheid om democratische spelregels aan de laars te lappen. Vrijheid verhuisde van links naar rechts als programmapunt.
Met het begrip identiteit ging het net andersom. Sluipenderwijs is in de cultuurstrijd van minderheden een nieuwe vorm van identiteitsdenken ontstaan, dit keer aan de progressieve kant. De genderproblematiek, de rechten van mensen van kleur: het wordt allemaal uitgedrukt in het recht op een eigen herkenbare identiteit die men niét met de ander deelt. De oude idealen van het universalisme worden ontmaskerd als blanke suprematie, of als naïeve illusie. Daardoor zijn veel minderheidsgroepen in onze samenleving ook identitair gaan denken. Mensen sluiten zich op in hun seksuele geaardheid, in hun culturele geaardheid, in hun huidskleur, in hun anders-zijn, omdat ze die inzetten in een strijd om hun rechten. Dat is op zich uiteraard de kern van een strijd om rechtvaardigheid. Maar het verschil wordt op die manier opnieuw het criterium waarmee we elkaar benaderen of beoordelen – niet langer de idee van de gelijkheid, die nu als achterhaald of zelfs vals wordt beschouwd.
Ook seksuele emancipatie dreigt, hoe terecht die strijd ook is, ten prooi te vallen aan identitaire koorts. Nochtans heeft de geschiedenis ons geleerd dat het kenmerken van een groep regelrecht leidt tot brandmerken . Het gevolg is dat hele groepen nu makkelijker gediscrimineerd kunnen worden in samenlevingen met sympathieën voor totalitair denken, zoals de Hongaarse of de Poolse. Terwijl we ons net tegen discriminatie willen verzetten.
